Έντυπες Εκδόσεις της ΧΑΕ

 

Παράλληλα με την έκδοση του Δελτίου, η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία δημοσιεύει επιστημονικές μονογραφίες και συλλογικά έργα. Η πορεία των εκδόσεων της ήταν συνδεδεμένη με τις οικονομικές της δυνατότητες και τα ευρύτερα ιστορικά γεγονότα, με αποτέλεσμα να μην είναι συνεχής και ομαλή. Αφετηρία της υπήρξε το φιλόδοξο εγχείρημα της δημοσίευσης του corpus των χριστιανικών επιγραφών της Ελλάδας, το οποίο εμπνεύστηκε και συντόνιζε ο Νίκος Α. Βέης. Δυστυχώς η έκρηξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου επέτρεψε την έκδοση ενός μόνο τόμου, το 1941, με τον δεύτερο να κυκλοφορεί μόλις το 1970.

Το 1972 η Εταιρεία ίδρυσε τη σειρά Τετράδια Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης, στην οποία εκδόθηκαν ως το 2003 εννέα τίτλοι. Επίσης, δημοσίευσε μεμονωμένες μονογραφίες και συνεργάσθηκε με άλλους φορείς σε συνεκδόσεις (τέσσερις έως το 2016).

Εντυπες Εκδοσεις

  • Κατάλογος τῆς ἐν Ζαππείῳ Ἐκθέσεως, ὑπό Γ. Λαμπάκη, Δ. Φ. και Διευθυντοῦ τοῦ Χριστιανικοῦ Αρχαιολογικοῦ Μουσείου, Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρία, Εν Αθήναις 1891, 46 σελ.
    Πρόκειται για τον κατάλογο μιας μεγάλης έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο το 1891 από την Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία (ΧΑΕ) με πρωτοβουλία του Γεωργίου Λαμπάκη, ο οποίος υπήρξε από τους πρωτεργάτες της ίδρυσης της ΧΑΕ το 1884. Στον κατάλογο περιγράφονται εν συντομία τα εκθέματα τα οποία συμπεριέλαβαν τρεις ενότητες: (α) 111 σχεδιογραφήματα τα οποία δώρισε ο βαυαρός ζωγράφος και φιλέλληνας Λουδοβίκος Θείρσιος (Ludwig Thiersch, 1825-1909) στην ΧΑΕ. (β) 58 υδατογραφίες, κυρίως από μνημεία της Κωνσταντινούπολης, από τη δωρεά του βυζαντινολόγου και αντιπροέδρου του Δ.Σ. της ΧΑΕ Α.Γ. Πασπάτη (γ) 51 κατόψεις ναών από την έρευνα που πραγματοποίησε ο ίδιος ο Γ. Λαμπάκης κατά τις περιηγήσεις του ανά την Ελλάδα.
  • N. A. Bees (Bέης), Diegriechisch - christlichen Inschriften des Peloponnes, Lieferung I: Isthmos - Korinthos,Athen 1941, Corpusdergriechisch - christlichen Inschriften von Hellas, Bd. I., σελίδες XCII+128, 58 α/μ εικόνες εντός κειμένου, 2 σχέδια.

    Ο πρώτος τόμος της σειράς Χριστιανικαί Επιγραφαί της Ελλάδος συντάχθηκε από τον εμπνευστή του σχετικού προγράμματος και πρόεδρο της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας κατά τα έτη 1932-1958, Νίκο Α. Βέη. Περιλαμβάνει 64 επιγραφές από τον Ισθμό και την Κόρινθο και έναν αναλυτικό κατάλογο βιβλιογραφίας.
  • Δημήτριος Πάλλας, Κατάλογος χειρογράφων του Βυζαντινού Μουσείου, Αθήναι 1955, σ. 132.

    Στον κατάλογο καταγράφονται τα χειρόγραφα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου της Αθήνας που ανήκουν στα κειμήλια των προσφύγων της Μικράς Ασίας και της Θράκης μετά την καταστροφή του 1922, καθώς και εκείνα που προέρχονται από δωρεά ή αγορά. Περιλαμβάνονται κώδικες, έγγραφα, επιστολές και κάποια σπαράγματα.
  • Anastasius C. Bandy, The Greek Christian Inscriptions of Crete. IVth - IΧthCentury A.D., Athens 1970, ΧριστιανικαίΕπιγραφαί της Ελλάδος, Τόμος I΄. Μέρος Α΄, σ. 156, 72 α/μ εικόνες εντός κειμένου, 40 σχέδια και απόγραφα επιγραφών.

    Ο δεύτερος τόμος της σειράς ΧριστιανικαίΕπιγραφαί της Ελλάδος περιλαμβάνει 112 χριστιανικές επιγραφές από τη νήσο Κρήτη. Πρόκειται κυρίως για ταφικές επιγραφές που χρονολογούνται από τον 4ο έως και τον 9ο αιώνα.
  • Αγάπη Βασιλάκη - Καρακατσάνη, Οι τοιχογραφίες της Όμορφης Εκκλησιάς στην Αθήνα, Αθήνα 1972, Τετράδια Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης αρ. 1, 150 σελίδες, 58 α/μ πίνακες εκτός κειμένου, αγγλική περίληψη. (Έχει εξαντληθεί).
    Στο βιβλίο εξετάζονται οι τοιχογραφίες της Όμορφης Εκκλησιάς στο Γαλάτσι (Αθήνα), κτίσματος του 12ου αιώνα, οι οποίες χρονολογούνται από τη συγγραφέα στις τελευταίες δεκαετίες του 13ου αιώνα. Το εικονογραφικό πρόγραμμα της εκκλησίας, οι παραστάσεις και η εικονογραφία τους, η τεχνοτροπική ανάλυση των σκηνών και το κόσμημα αποτελούν τα θέματα των επιμέρους κεφαλαίων. Ακολουθούν τα συμπεράσματα της μελέτης, ευρετήριο και εκτενής περίληψη σε αγγλική γλώσσα (σς.129-149).
    Το έργο είναι πλέον προσβάσιμο ως e-book στην ιστοσελίδα του ΕKT: http://epublishing.ekt.gr/el/9383
  • Théano Chatzidakis - Bacharas, Les peintures murales de Hosios Loukas. Le schapelles occidentales, Athènes 1982, Τετράδια Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης αρ. 2 , 220 σελίδες, 96 πίνακες με 112 α/μ εικόνες εκτός κειμένου. Πρόλογος του André Grabar.

    Στο βιβλίο εξετάζονται συστηματικά οι τοιχογραφίες των δυτικών παρεκκλησίων (ΒΔ, ΝΔ) του καθολικού της Μονής του Οσίου Λουκά, οι οποίες συμπληρώνουν τη ψηφιδωτή διακόσμηση του κυρίως ναού (μετά το έτος 1011) και χρονολογούνται από τη συγγραφέα στο τρίτο τέταρτο του 11ου αιώνα. Η μελέτη αποτελείται από πέντε ενότητες που είναι αφιερωμένες στην περιγραφή και εικονογραφική ανάλυση των παραστάσεων, στο εικονογραφικό πρόγραμμα σε σχέση με τη λειτουργία των παρεκκλησίων, στο κόσμημα και την τεχνοτροπική ανάλυση.
  • Georgios Zacos, Byzantine Lead Seals.Volume Two, Nos 1-1089, compiled and edited by John W. Nesbitt, Berne 1984-1985, Τετράδια Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης αρ. 3, δύο τόμοι, Α' τόμος: κείμενο, 543 σελίδες, Β' τόμος: 100 πίνακες με 1089 α/μ εικόνες. (Έχει εξαντληθεί)

    Πρόκειται για το δεύτερο μέρος του επιβλητικού συγγράμματος για τα βυζαντινά μολυβδόβουλλα του κωνσταντινουπολίτη συλλέκτη και μελετητή Γεώργιου Ζάκου. Ο τόμος εκδόθηκε μετά το θάνατό του με την επιμέλεια του John W. Nesbitt. Περιέχει 77 πατριαρχικές σφραγίδες και επιλεγμένα παραδείγματα από μολυβδόβουλλα που χρονολογούνται από το 10ο αιώνα μέχρι το 1453. Το πρώτο μέρος, σε τρεις τόμους, με 2000 σχεδόν σελίδες και 3231 μολυβδόβουλλα είχε εκδοθεί από τον ίδιο τον Γ. Ζάκο στη Βασιλεία το 1972.
  • Ιωάννα Κολτσίδα - Μακρή, Βυζαντινά Μολυβδόβουλλα Συλλογής Ορφανίδη-Νικολαΐδη Νομισματικού Μουσείου Αθηνών, Αθήνα 1996, Τετράδια Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης αρ. 4, 210 σελίδες, 584 α/μ εικόνες, γαλλική περίληψη.

    Αντικείμενο της μελέτης αποτελεί η Συλλογή Ορφανίδη - Νικολαΐδη του Νομισματικού Μουσείου της Αθήνας. Περιλαμβάνονται 585 μολυβδόβουλλα και σφραγίδια προερχόμενα από αγορά που πραγματοποιήθηκε το 1925-26 από πρόσφυγες της Σμύρνης. Τα μολυβδόβουλλα πιθανότατα προέρχονταν από τα μπάζα της θαλάσσιας περιοχής του Μαρμαρά στην Κωνσταντινούπολη.

    Το βιβλίο διαιρείται σε 9 κεφάλαια που περιλαμβάνουν μολυβδόβουλλα τα οποία μπορούν να χρονολογηθούν με ακρίβεια.
  • Ευγενία Δρακοπούλου, Η πόλη της Καστοριάς τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή (12ος - 16ος αώνας). Ιστορία - Τέχνη - Επιγραφές, Αθήνα 1997, Τετράδια Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης αρ. 5, 192 σελίδες, 118 α/μ εικόνες, γαλλική περίληψη. Πρόλογος του ακαδημαϊκού Μανόλη Χατζηδάκη. (Έχει εξαντληθεί)

    Στο βιβλίο εξετάζεται η ιστορική και πολιτισμική διαδρομή της Καστοριάς από το 12ο έως το 16ο αιώνα. Η μελέτη στηρίζεται στις ιστορικές πηγές, στις κτητορικές και αφιερωματικές επιγραφές και στα σωζόμενα μνημεία. Περιλαμβάνει τα κεφάλαια: Η πόλη, Η Καστοριά το 12ο αιώνα, Η περίοδος των ξένων κυριάρχων (13ος - 14ος αι.), Οι πρώτοι αιώνες της Τουρκοκρατίας, Γενικές παρατηρήσεις στις επιγραφές, Σχέσεις της Καστοριάς με τον ελλαδικό χώρο, τα Βαλκάνια και τη Δύση.

    Το έργο είναι πλέον προσβάσιμο ως e-book στην ιστοσελίδα του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης: http://epublishing.ekt.gr/el/9381
  • Jenny P. Albani, Die byzantinischen Wandmalereien der Panagia Chrysaphitissa - Kirche in Chrysapha - Lakonien, Athen 2000, Hefte zur byzantinischen Archologie und Kunst Νr. 6, 133 σελίδες, 8 έγχρωμοι και 32 α/μ πίνακες εκτός κειμένου, ελληνική περίληψη.

    Οι βυζαντινές τοιχογραφίες του ναού της Παναγίας Χρυσαφίτισσας στα Χρύσαφα της Λακωνίας αποτελούν το αντικείμενο του βιβλίου. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ζωγραφικό σύνολο της Πελοποννήσου που χρονολογείται με ακρίβεια από την κτητορική επιγραφή στα 1289/90. Το βιβλίο περιλαμβάνει πέντε ενότητες, στις οποίες παρουσιάζονται αντίστοιχα η αρχιτεκτονική του ναού καθώς και οι κτητορικές επιγραφές και οι προσωπογραφίες των κτητόρων, το εικονογραφικό πρόγραμμα, η εικονογραφία των επιμέρους παραστάσεων, το κόσμημα, και η τεχνοτροπία των τοιχογραφιών.
  • Σωτήρης Βογιατζής, Συμβολή στην ιστορία της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής της Κεντρικής Ελλάδος κατά το 16ο αιώνα. Οι μονές του Αγίου Βησσαρίωνος (Δούσικο) και του Οσίου Νικάνορος (Ζάβορδα), Αθήνα 2000, Τετράδια Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης αρ. 7, σελίδες 146, 60 α/μ πίνακες εκτός κειμένου, αγγλική περίληψη.

    Η μελέτη πραγματεύεται δύο αξιόλογα μνημεία του 16ου αιώνα, τη μονή του Αγίου Βησσαρίωνος (Δούσικο) κοντά στην Πύλη Τρικάλων και τη μονή του Οσίου Νικάνορος στην περιοχή των Γρεβενών. Παράλληλα με τη συστηματική παρουσίαση των δύο σημαντικών αυτών μνημείων επιχειρείται η συνολική προσέγγιση της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής του 16ου αιώνα στην κεντρική Ελλάδα.
  • Ζητήματα Μεταβυζαντινής Ζωγραφικής στη μνήμη του Μανόλη Χατζηδάκη. Πρακτικά Επιστημονικού Διημέρου 28-29 Μαΐου 1999. Επιμέλεια: Ευγ. Δρακοπούλου, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών - Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία, Αθήνα 2002, σελίδες 342 (οι μελέτες στα ελληνικά συνοδεύονται από αγγλική ή γαλλική περίληψη).

    Πρακτικά του Επιστημονικού Συνεδρίου για τη Μεταβυζαντινή Ζωγραφική που διοργανώθηκε στη μνήμη του Μανόλη Χατζηδάκη από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και τη Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία. Στον τόμο περιλαμβάνονται σημαντικές μελέτες
  • Ο Χριστός στη Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Τέχνη - Christo nell' arte Bizantina e postbizantina. Πρακτικά Συνεδρίου, Βενετία 22-23 Σεπτεμβρίου 2000. Επιμέλεια: Χρ. Μαλτέζου, Γ. Γαλάβαρης - A cura di Chr. Maltezou e G. Galavaris. Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετία, ΧΑΕ - Istituto Ellenico di Studi Bizantini e Postbizantini di Venezia, Societe Archeologica Christiana di Grecia, Βενετία 2002 - Venezia 2002, σελίδες 109, XXIV έγχρωμοι πίνακες, 53 α/μ εικόνες εκτός κειμένου.
    Πρόκειται για τα πρακτικά του Συνεδρίου με θέμα το Χριστό στη Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Τέχνη που οργανώθηκε από το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας και τη ΧΑΕ στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων του Πατριαρχείου Βενετίας με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 2000 χρόνων από τη Γέννηση του Χριστού.
  • Triantaphyllia KANARI, Les Peintures du Catholicon du Monastère de Galataki en Eubée, 1586. Le Narthex et la Chapelle de Saint-Jean-le-Précurseur, Athènes 2003, Τετράδια Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης αρ. 8, 233 σελίδες, ελληνική περίληψη, 104 πίνακεςμε 17 έγχρωμεςκαι 206 ασπρόμαυρεςφωτογραφίες.

    Στο βιβλίο μελετάται συστηματικά ο τοιχογραφικός διάκοσμος του νάρθηκα και του παρεκκλησίου του Ιωάννη του Προδρόμου του καθολικού της Μονής Γαλατάκη, ο οποίος χρονολογείται στα 1586 και αποδίδεται με βεβαιότητα στους Θηβαίους ζωγράφους Γεώργιο και Φράγκο Κονταρή και στο εργαστήριο τους. Προτάσσεται η βιβλιογραφία και έπεται η μελέτη σε πέντε ενότητες.

    Τέλος ακολουθούν πίνακες σχεδίων και φωτογραφιών, καθώς και ευρετήρια.
  • Nικόλαος Γκιολές, Οι τοιχογραφίες του Καθολικού της Μονής Διονυσίου στο Άγιο Όρος, Αθήνα 2009, σ. 195, εικ. 83.

    Γίνεται αναλυτική μελέτη των τοιχογραφιών του Καθολικού της Μονής Διονυσίου στο Άγιο Όρος, οι οποίες χρονολογούνται από επιγραφή στο 1546/7 και έχουν αποδοθεί στον κρητικό αγιογράφο Ζώρζη. Οι τοιχογραφίες του μνημείου έχουν δημοσιευθεί έγχρωμες σε λεύκωμα που εκδόθηκε το 2003. Για αυτό στην παρούσα μελέτη δεν αναδημοσιεύονται έγχρωμες εικόνες, αλλά, γίνεται παραπομπή στο λεύκωμα. Ιδιαίτερα σημαντική για την μελέτη της, τέχνης της πρώιμης μεταβυζαντινής εποχής είναι η διεξοδική διερεύνηση του, εικονογραφικού προγράμματος με βάση την Λειτουργική και την Δογματική.
  • Η γυναίκα στο Βυζάντιο. Λατρεία και τέχνη.

    Αρχαιολογική Εταιρεία – Ειδικό θέμα του 26ου Συμποσίου Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης, Αθήνα, 12-14 Μαΐου 2006, επιστ. επιμ. Μ. Παναγιωτίδη - Κε σίσογλου, Αθήνα 2012.
    Ο τόμος, αφιερωμένος στη μνήμη της ακαδημαϊκού Αγγελικής Λαΐου (†2008), συγκεντρώνει μελέτες, οι οποίες προσεγγίζουν θέματα ειδικά με τη γυναίκα στο Βυζάντιο. Στις μελέτες αποτυπώνονται οι νέες τάσεις και προοπτικές της αρχαιολογικής έρευνας και επιστήμης αναφορικά με την εξέλιξη του ρόλου της γυναίκας στο Βυζάντιο. Διερευνώνται οι ιστορικές συγκυρίες, τα αρχαιολογικά δεδομένα, οι κοινωνικές και οικονομικές παράμετροι εντός των οποίων έδρασε και εκφράστηκε η γυναικεία παρουσία.

    Συνέκδοση με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς.
  • Αρχαιολογικά τεκμήρια βιοτεχνικών εγκαταστάσεων κατά τη βυζαντινή εποχή, 5ος-15ος αιώνας,

    Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία – Ειδικό θέμα του 22ου Συμποσίου Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης, Αθήνα, 17-19 Μαΐου 2002, Αθήνα 2004.
    Η πρόσφατη συνειδητοποίηση της μεγάλης σημασίας που έχουν τα τεκμήρια της τεχνογνωσίας του βυζαντινού πολιτισμού οδηγούν στη μελέτη και την ανάδειξή τους, συμβάλλοντας στον εμπλουτισμό της γνώσης μας για άγνωστες πλευρές του Βυζαντίου. Ο τόμος αυτός αναδεικνύει θέματα σχετικά με τη βυζαντινή τεχνολογία που καλύπτουν όλο το χρονικό φάσμα από την ύστερη αρχαιότητα και τα παλαιοχριστιανικά χρόνια έως την ύστερη βυζαντινή περίοδο.

    Συνέκδοση με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς.